Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2010
Γιώργος Ι. Τσιαντής
"Μεταξύ επιστημολογίας και οντολογίας: Το φάντασμα της καθαρής γνώσης και οι προκλήσεις της σύγχρονης τεχνοεπιστήμης"Εισήγηση στο 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας. Περιλαμβάνεται στα πρακτικά του Συνεδρίου:
Φιλοσοφία των Επιστημών, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 2006.
Βιογραφική αναφορά
Ο Γιώργος Τσιαντής γεννήθηκε το Σεπτέμβριο του 1968 στην Αθήνα. Κατάγεται από τη Χελιδόνα Ευρυτανίας. Σπούδασε φιλοσοφία, ψυχολογία και παιδαγωγικά στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικεύτηκε στη φιλοσοφία (τμήμα ΦΠΨ, κατεύθυνση Φιλοσοφίας). Μετά από μακροχρόνια ενασχόληση, σε επίπεδο μεταπτυχιακών-ερευνητικών σεμιναρίων, με θέματα εφαρμοσμένης ηθικής, πολιτικής φιλοσοφίας, αρχαιοελληνικής, νεώτερης και σύγχρονης φιλοσοφίας, τον Οκτώβριο του 1996 αναγορεύεται αριστούχος διδάκτωρ της φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τίτλος της διατριβής του: "Ακρασία, χρόνος, ήθος - Φιλοσοφική προσέγγιση του προβλήματος των ναρκωτικών". Από το Φθινόπωρο του 1998 διδάσκει φιλοσοφία της παιδείας και κοινωνιολογία της παιδείας στην ΑΣΠΑΙΤΕ Αθηνών, καθώς και φιλοσοφία της Τεχνολογίας στο πιλοτικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα ειδίκευσης στην παιδαγωγική και διδακτική της τεχνολογίας (Τμήμα ΓΕΤΕ) στην ίδια σχολή. Παράλληλα είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (τομέας Φιλοσοφίας), όπου σε συνεργασία με το "Φιλοσοφικό Τεχνολογικό Εργαστήριο Οικολογικής και Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας" πραγματοποιεί μεταδιδακτορική έρευνα με αντικείμενο τις πολιτικές συνδηλώσεις της τεχνολογίας (ειδικά των σύγχρονων πληροφοριακών και επικοινωνιακών συστημάτων) και γενικό τίτλο "Τεχνική και σύγχρονη δημοκρατία", η οποία υποστηρίζεται από το ΙΚΥ. Επίσης, συμμετέχει ενεργά με ανακοινώσεις του σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια φιλοσοφίας και αρθρογραφεί σε σχετικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Ο Γιώργος Τσιαντής έφυγε αιφνίδια απ' τη ζωή, από ανακοπή καρδιάς, στις 15 Νοεμβρίου 2010.
"Τον Μάιο του 2006 πραγματοποιήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Φιλοσοφίας της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας, το οποίο συν-διοργανώθηκε από την Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία και τον Τομέα Φιλοσοφίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Θέμα του Συνεδρίου ήταν η «Φιλοσοφία των Επιστημών», και μέσα στους στόχους του περιλαμβανόταν η διερεύνηση και η ανάπτυξη προβλημάτων που αναφέρονται στα θεμέλια, στη φύση και το χαρακτήρα των επιστημών, στη μέθοδο και την κριτική αξιολόγηση των επιστημονικών θεωριών, στη λογική της επιστημονικής ανακάλυψης, σε έννοιες όπως η ορθολογικότητα, η επιστημονική εξέλιξη και πρόοδος και η επιστημονική αλήθεια".
Θέμα του Συνεδρίου ήταν η «Φιλοσοφία των Επιστημών», και μέσα στους στόχους του περιλαμβανόταν η διερεύνηση και η ανάπτυξη προβλημάτων που αναφέρονται στα θεμέλια, στη φύση και το χαρακτήρα των επιστημών, στη μέθοδο και την κριτική αξιολόγηση των επιστημονικών θεωριών, στη λογική της επιστημονικής ανακάλυψης, σε έννοιες όπως η ορθολογικότητα, η επιστημονική εξέλιξη και πρόοδος και η επιστημονική αλήθεια".
(Από τον πρόλογο της καθηγήτριας φιλοσοφίας του Α.Π.Θ Δήμητρας Σφενδόνη-Μέντζου)
Τρίτη 28 Δεκεμβρίου 2010
Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2010
Τσιαντής Γιώργος : Η Μεταφυσική των Ναρκωτικών- Δοκίμιο Εφαρμοσμένης Ηθικής
ISBN 978-9963-634-44-6
Από τον Πρόλογο του βιβλίου:
.......
Αν λοιπόν τα «ναρκωτικά» συνιστούν στις μέρες μας «πρόβλημα», είναι γιατί συνιστούν ένα από τα εμφανέστερα, ταυτόχρονα δε και τραγικότερα, συμπτώματα αυτής της «πολιτισμικής κρίσης». Το επαρκές αίτιο όμως, το οποίο συνήθως λανθάνει αν και βρίσκεται πίσω από την πραγμάτωση της κρίσης, έχει διττό πλην ενιαίο χαρακτήρα: αφορά από τη μια μεριά στο τεχνικό πνεύμα που θεμελιώνει «μεταφυσικά» το κυρίαρχο αναπτυξιακό-πολιτισμικό «μοντέλο, και από την άλλη στη συρρίκνωση έως και εξαφάνιση της πολιτικής ως του κατεξοχήν «πολιτισμικού στοιχείου», ήγουν της κουλτούρας που διαπερνά την ανθρώπινη φύση και που είθισται κάποτε να νοηματοδοτεί ως μια συλλογική, στο πλαίσιο της δημόσιας σφαίρας, διαλεκτική δραστηριότητα συνολικά την ύπαρξή της.
....
Οπισθόφυλλο:Αν τα ναρκωτικά συνιστούν ένα βιολογικό ή αυστηρώς ατομικό πρόβλημα τότε η παροχή κάποιας υποκατάστατης ουσίας θα επαρκούσε ως λύση. Αν όμως, όπως υποστηρίζουμε, τα ναρκωτικά αποτελούν ναι μεν ενα πολυπαραγοντικό, αλλά πρωταρχικώς ένα σαφέστατα κοινωνικό πρόβλημα, τότε οι "λύσεις" που προτείνονται θα πρέπει να ενσωματώνουν στον πυρήνα τους αυτή την κοινωνική και δη "πολιτική¨, με το αρχαιοελληνικό νόημα του όρου, διάσταση: δηλαδή την "πολιτική" που ασκείται από τους πολίτες στο πλαίσιο της "πόλης"...
<object style="height: 390px; width: 640px"><param name="movie" value="http://www.youtube.com/v/2lCFh4Qd9t4?version=3"><param name="allowFullScreen" value="true"><param name="allowScriptAccess" value="always"><embed src="http://www.youtube.com/v/2lCFh4Qd9t4?version=3" type="application/x-shockwave-flash" allowfullscreen="true" allowScriptAccess="always" width="640" height="390"></object>
Τρίτη 23 Νοεμβρίου 2010
Τσιαντής Γιώργος : Φιλοσοφία και τεχνολογία - Δοκίμιο οριακής οντολογίας
Βιογραφική αναφορά
Ο Γιώργος Τσιαντής γεννήθηκε το Σεπτέμβριο του 1968 στην Αθήνα. Κατάγεται από τη Χελιδόνα Ευρυτανίας. Σπούδασε φιλοσοφία, ψυχολογία και παιδαγωγικά στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και ειδικεύτηκε στη φιλοσοφία (τμήμα ΦΠΨ, κατεύθυνση Φιλοσοφίας). Μετά από μακροχρόνια ενασχόληση, σε επίπεδο μεταπτυχιακών-ερευνητικών σεμιναρίων, με θέματα εφαρμοσμένης ηθικής, πολιτικής φιλοσοφίας, αρχαιοελληνικής, νεώτερης και σύγχρονης φιλοσοφίας, τον Οκτώβριο του 1996 αναγορεύεται αριστούχος διδάκτωρ της φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τίτλος της διατριβής του: "Ακρασία, χρόνος, ήθος - Φιλοσοφική προσέγγιση του προβλήματος των ναρκωτικών". Από το Φθινόπωρο του 1998 διδάσκει φιλοσοφία της παιδείας και κοινωνιολογία της παιδείας στην ΑΣΠΑΙΤΕ Αθηνών, καθώς και φιλοσοφία της Τεχνολογίας στο πιλοτικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα ειδίκευσης στην παιδαγωγική και διδακτική της τεχνολογίας (Τμήμα ΓΕΤΕ) στην ίδια σχολή. Παράλληλα είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (τομέας Φιλοσοφίας), όπου σε συνεργασία με το "Φιλοσοφικό Τεχνολογικό Εργαστήριο Οικολογικής και Εφαρμοσμένης Φιλοσοφίας" πραγματοποιεί μεταδιδακτορική έρευνα με αντικείμενο τις πολιτικές συνδηλώσεις της τεχνολογίας (ειδικά των σύγχρονων πληροφοριακών και επικοινωνιακών συστημάτων) και γενικό τίτλο "Τεχνική και σύγχρονη δημοκρατία", η οποία υποστηρίζεται από το ΙΚΥ. Επίσης, συμμετέχει ενεργά με ανακοινώσεις του σε πανελλήνια και διεθνή συνέδρια φιλοσοφίας και αρθρογραφεί σε σχετικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους.
Ο Γιώργος Τσιαντής έφυγε αιφνίδια απ' τη ζωή, από ανακοπή καρδιάς, στις 15 Νοεμβρίου 2010.
Σύντομη περιγραφή
Όσο δηλαδή η σωματική μας ύπαρξη αποτελεί την προϋπόθεση, ήτοι τον όρο της ιδιαίτερης ταυτότητας και προσωπικής μας παρουσίας, το φυσικό μας σώμα αποτελεί ταυτόχρονα και ένα έσχατο όριο, που η υπέρβασή του όπως για παράδειγμα επιχειρείται στο πλαίσιο του Διαδικτύου, μέσω της παράλειψης ή προσομοίωσης της σωματικής αμεσότητας αναδεικνύει το μέγιστο πρόβλημα της ανα-γνώρισης του ηθικού, του επαναπροσδιορισμού της τρέχουσας κανονιστικής ηθικής και πολιτικής, και άρα της οντολογίας που τις θεμελιώνει... Αν λοιπόν η μεταφυσική της πληροφορίας χαρακτηρίζεται από μία καθολική αγνόηση και παράκαμψη των ορίων ακόμη και του θανάτου, μια άλλη οντολογία, η οποία αντιπαρατίθεται σ' αυτήν αμφισβητώντας το τεχνικό πνεύμα που την θεμελιώνει, οφείλει να είναι καταρχήν μια οντολογία των ορίων και από την άποψη αυτή μια "οριακή οντολογία". Αν επίσης στην εποχή της πληροφορίας τα ίδια "τα πράγματα έχουν υπερβεί τα όριά τους", ώστε καμμιά υπέρβαση "να μην παίζει πια ρόλο στον ορισμό μας", αυτό δεν σημαίνει ότι το έργο-προς-πραγμάτωση της σκέψης θα πρέπει να είναι και μεταφυσική υπέρβασης των ορίων, αλλά αντιθέτως: μια οντολογία συνείδησης των ορίων.
Τετάρτη 10 Νοεμβρίου 2010
Johann Gottlieb Fichte -Ο Προορισμός του ανθρώπου
ΠΡΟΛΟΓΟΣ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ, ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Θεόδωρος Πενολίδης
Εκδόσεις Κρατερός, Αθήνα 2010
Στον Προορισμό του ανθρώπου του Johann Gottlieb Fichte περιλαμβάνονται τρία βιβλία, τα οποία περιγράφουν τρεις διαφορετικούς προσανατολισμούς της φιλοσοφικής σκέψης: η Αμφιβολία, η Γνώση και η Πίστη. Το πρώτο βιβλίο παρουσιάζει τις θεμελιώδεις παραδοχές του Καρτεσιανισμού εν γένει, ο οποίος εν συνόλῳ λαμβανόμενος εισηγείται ένα σύστημα ετεραρχίας, ήτοι υποτέλειας της ανθρώπινης νόησης σε ξένες προς αυτήν αρχές. — Το εναρκτήριο ερώτημα του δευτέρου βιβλίου αφορά στην έννοια του νοούντος εγώ, το οποίο σε αντιδιαστολή προς την παραπάνω θεώρηση δεν τίθεται ως πράγμα (res cogitans) αλλά ως πράξη ελευθερίας. Η φιλοσοφία στην οποία εδράζεται το συνολικό επιχείρημα του δευτέρου βιβλίου είναι ο καντιανός Κριτικισμός, ο οποίος συνταυτίζει το Είναι με την παράσταση. Κατά τον Fichte, ο Κριτικισμός έχει ως αναγκαία συνέπεια την απώλεια του Είναι και, ως εκ τούτου, οδηγείται στον Σκεπτικισμό. — Το τρίτο βιβλίο, που φέρει τον τίτλο η Πίστη, αναλαμβάνει, ακριβώς, να καταδείξει ότι το χαμένο Είναι του καντιανού Κριτικισμού επανακτάται μόνο στο πλαίσιο της αυτοτέλειας της ηθικής πράξης.
Τρίτη 2 Νοεμβρίου 2010
ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ- ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
University of Pennsylvania Χορηγὸς ΑΑΕΛΛΑΣ
Διατίθεται ελεύθερο σε μορφή pdf στη διεύθυνση
http://www.hellenic-foundation.gr/downloads.asp
κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη εικόνα του βιβλίου.
ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
&
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
ΕΚΔΟΣΗ
ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ* ΠΕΡΣΕΥΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ
ΙΔΡΥΜΑ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Ν.Π.Ι.Δ.
Εκδόσεις Παπαζήση Α.Ε.Β.Ε. Νικηταρά 2 10 678 Αθήνα Τηλέφωνο : 210 – 38 22 496 |
http://www.hellenic-foundation.gr/downloads.asp
κάνοντας κλικ στην αντίστοιχη εικόνα του βιβλίου.
Καθηγητὴς Ἀνδρέας Ἀθηναῖος
Lindback Award (1987) Villanova University
Δευτέρα 25 Οκτωβρίου 2010
BRET EASTON ELLIS - Σεληνιακό τοπίο (Παρουσίαση Μ. ΠΑΝΩΡΙΟΣ: Ελευθεροτυπία)
Μυθιστόρημα
Αποκαθηλώνοντας το αμερικανικό όνειρο
Μεταμφιέσεις ενός μυθιστοριογράφου
BRET EASTON ELLIS
(LUNAR PARK, 2005)
ΜΤΦΡ.: ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΟΜΠΡΑΣ - ΝΑΣΑ ΣΑΜΑΡΤΖΗ
«ΣΕΛΑΣ»
ΣΕΛ. 496, * 20
ΣΕΛ. 496, * 20
Πώς, αλήθεια, ένας πραγματικός συγγραφέας με ουσιώδεις προβληματισμούς μπορεί να «μιλήσει» για την πραγματικότητα, όταν, εκ φύσεως, δεν αρκείται μόνο στην απλή, εξωτερική, επιδερμική, επιφανειακή γενικώς αντιγραφή της, αλλά αναζητεί τα βαθύτερα αίτια που τη συνιστούν και την ορίζουν; Μα, νομίζω, περιφερόμενος σ' ένα ούτως ή άλλως πολυεπίπεδο εικοσιτετράωρο και βιώνοντας μια αμφίβολη, αν όχι και αμφιλεγόμενη καθημερινότητα, κατάστικτη από ποικίλους ήχους και χρώματα. Υπό αυτή την έννοια είναι, ωστόσο, σε θέση να αποκρυπτογραφήσει το εσωτερικό πρόσωπό της, επισημαίνοντας ή ακόμη και καταγράφοντας κάποια οριακά γεγονότα που θεωρεί ότι εμφανίζονται στο σώμα της ως μεμονωμένα αποστήματα; Πιθανώς. Μια τρομοκρατική ενέργεια, επί παραδείγματι, μια πολιτική δολοφονία, μια μεγάλη ληστεία, μια εντυπωσιακή διαδήλωση, μια πολυήμερη απεργιακή κινητοποίηση, είναι, βεβαίως, συμβάντα που υποδηλώνουν έναν προβληματικό, μη υγιή, «πάσχοντα» οργανισμό κι έναν επίσης «ασθενή» κοινωνικοπολιτικό ιστό. Η καταγραφή τους, ωστόσο, ακόμη και η διερεύνηση των αιτιών, χωρίς την εις βάθος αναζήτηση του προβλήματος, αφήνει τις μεγάλες επιφάνειες του αινίγματος βυθισμένες στο ημίφως. Δίνεται, φυσικά, η εντύπωση ότι «...κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανίας», αλλά η έκταση του προβλήματος, το υπόστρωμά του κυρίως, παραμένει ανερμήνευτο. Εντοπίζεται, ίσως, η πληγή, ενδεχομένως και το βάθος της, ενδεχομένως και οι διακλαδώσεις αυτού του βάθους. Σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις εντοπίζονται και οι συνθήκες που την προκάλεσαν, αλλά αυτό καθεαυτό το τοπίο στο οποίο και εμφανίστηκε παραμένει terra incognita. Το περιστατικό, ακόμη και «κομματικής αποχρώσεως» αν εμφανίζεται, γεγονός που επιβάλλει -και προκαλεί- την αντιμετώπισή του, παραμένει κι αυτό, όπως ήδη προειπώθηκε, «μεμονωμένο». Πώς, λοιπόν, ο συγγραφέας συλλαμβάνει ή μπορεί να συλλάβει την ουσιώδη ποιότητα του τοπίου σε όλη του την έκταση και σε όλο του το βάθος ή, εν πάση περιπτώσει, σωστότερα και πλησιέστερα προς την αλήθεια του, η οποία και «καλλιεργεί» σε όλη του την «επιφάνεια» την εσωτερική του ταυτότητα, που είναι και το ζητούμενο; Μόνον αν λειτουργήσει ως αποκαλυπτικός, υπαρξιακών προδιαγραφών διεισδυτικός οφθαλμός, του οποίου το βλέμμα θα καταβυθιστεί στο εσωτερικό του Οίκου του, ο οποίος και είναι «γέννημα-θρέμμα» και δημιούργημα του προαναφερθέντος τοπίου. Κι αυτό, διότι πάρα πολύ απλά δεν αποτελεί καθόλου μεμονωμένο πλέον περιστατικό, αλλά μάλλον συνισταμένη της γενικότερης ατμόσφαιρας που είναι οικοδομημένη από πλήθος άλλες ανάλογες ατμοσφαιρικές εστίες-αποστήματα.
Το αποδεικνύει με το έργο του ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Αμερικανούς συγγραφείς, ο Μπρετ Ιστον Ελις (ΗΠΑ - Καλιφόρνια - Λος Αντζελες 1964), στον οποίο και οφείλουμε το εκρηκτικό, ιδιαίτερα αποκαλυπτικό και απίστευτα αληθινό μυθιστόρημά του, η έκδοση του οποίου τάραξε τα νερά της λογοτεχνικής οικογένειας της πατρίδας του, και όχι μόνο. Πρόκειται για το «Αμερικανική ψύχωση», 1991, ωμή αποκρυπτογράφηση μιας υποκριτικής κοινωνίας, η οποία συνειδητά εθελοτυφλεί στην ίδια της την αποσύνθεση. Μυθιστόρημα οριακό, που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, θετικών και αρνητικών. Σύμφωνα με την ιστορία του, ο γιάπις Πάτρικ Μπέιτμαν, τέκνο της Γουόλτ Στριτ, κατά συρροήν δολοφόνος, απαθής, αναίσθητος, ψυχρός, είναι μια κομψή, περιφερόμενη μηχανή θανάτου, που δακρύζει ακούγοντας κλασική μουσική, ντυμένος με την τελευταία λέξη της μόδας, ανάλογα με την περίσταση, την ώρα και το περιβάλλον. Αντανάκλαση ενός βίαιου, αμοραλιστικού κόσμου, ήταν φυσικό να προκαλέσει την αντίδραση της διανοουμενίστικης κοινωνίας την οποία παρουσίαζε, μέσω του εν λόγω «ήρωά» του, χωρίς το προσωπείο της, και η οποία, φυσικά, δεν ανεχόταν να αντικρίζει γυμνό και «ασθενή» τον εαυτό της στο κάτοπτρο που έστησε εμπρός της ο συγγραφέας. «Μην αγοράσετε αυτό το βιβλίο», συμβούλευαν το αναγνωστικό κοινό οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» (αλλά το κοινό το αγόρασε, και καλά έπραξε). Αντιθέτως, ο Νόρμαν Μέιλερ διακήρυξε: «Το πρώτο μυθιστόρημα που εδώ και χρόνια πραγματεύεται βαθιά, σκοτεινά, ντοστογιεφκικά θέματα - πόσο θα επιθυμούσε κανείς να είναι ατάλαντος ο συγγραφέας».
Το 2005 ο Μ.Ι.Ε. επανέρχεται δριμύτερος με το «Σεληνιακό τοπίο». Εξίσου, βίαιο, τολμηρό και αποκαλυπτικό, αποκαθηλώνει εντελώς το αμερικανικό όνειρο κάνοντας ένα βήμα πιο πέρα από το προηγούμενο. Διότι αν στο «Αμερικανική ψύχωση» πρωταγωνιστούσε συμβολικά «μεταμφιεσμένος» σε δολοφόνο ο Πατέρας, όπως ό ίδιος ο Ελις έχει ομολογήσει, στο «Σεληνιακό τοπίο» πρωταγωνιστεί κατάλληλα μεταμφιεσμένος σε μυθιστορηματικό αντιήρωα ο ίδιος ο συγγραφέας. Ευφυές εύρημα. Βεβαίως, αναφερόμενος στα του Οίκου του, στην εκφυλισμένη σχέση του με τη σύζυγο, στην ανυπαρξία επαφής με τα παιδιά του, με τον γιο του κυρίως, στη σχέση αγάπης και μίσους με τη γονική του εστία, στη ρευστότητα των φιλικών του δεσμών με άνδρες και γυναίκες, στην υπεροπτική λογοτεχνική κοινότητα με τους λίγο - πολύ υπερφίαλους εκπροσώπους της, ο αναγνώστης δεν πρέπει να θεωρήσει ότι διαβάζει την εξομολόγησή του ή ένα μέρος της βιογραφίας του. Ο Μ.Ι.Ε., με έναν εκπληκτικά αφηγηματικό τρόπο, μεταπλάθει την καθημερινότητά του με τις ποικίλες διακυμάνσεις της σε λογοτεχνικό συμβάν, του οποίου οι σκηνές, οι εικόνες, τα στιγμιότυπα και τα οριακά γεγονότα προκαλούν σοκ, διανθισμένα όμως με πικρό χιούμορ. Με δεξιοτεχνικό τρόπο, μέσα από τα ερείπια μιας θλιβερής, αδιέξοδης καθημερινότητας, κατορθώνει να συλλάβει τον περιρρέοντα, κατακερματισμένο περιβαλλοντικό του χώρο, το πληγωμένο πρόσωπο ενός ολόκληρου κόσμου, μιας ολόκληρης κοινωνίας, που καμία ψυχανάλυση στην οποία καταφεύγει δεν καταφέρνει να επουλώσει τα τραύματα. Οι φοβίες, οι φαντασιώσεις, η «τύφλωση» και, κυρίως, η αποξένωση που χαρακτηρίζουν τις σχεδόν ανύπαρκτες, συμβατικές, έτσι κι αλλιώς, σχέσεις των μελών της οικογένειας, της κοινότητας, υπό ευρεία έννοια, το χάσμα, το βάραθρο, την άβυσσο που χάσκει ανάμεσά τους αποκλείοντας την επικοινωνία και την επαφή, είναι τα στοιχεία εκείνα που χαρακτηρίζουν το αμερικανικό τοπίο. Εντός αυτών των φανταχτερών ερειπίων ο συγγραφέας περιφέρεται ως μάρτυρας, καταγράφοντας τα ρήγματα, τις ρωγμές, τα ραγίσματα, τα σαθρά υποστηρίγματα, τα αβέβαια θεμέλια απ'τα οποία και εισέρχεται-αναδύεται η οσμή της φθοράς. Επιχειρεί να αρθρώσει λόγο, να τείνει χείρα επαφής, κίνηση που θα καταργήσει τις διαχωριστικές γραμμές και θα αναστήσει την πεθαμένη ανθρωπινότητα. Μάλλον μάταια. Το Σπίτι, ο Οίκος, η Οικογένεια, η Κοινότητα, ο Κόσμος δεν είναι πλέον το καθένα χωριστά και όλα μαζί το παραδοσιακό Ασυλο στο οποίο μπορεί να καταφύγει ο Πάσχων Ανθρωπος. Τώρα είναι Αντρο, κατοικημένο από δυσοίωνες Σκιές - είναι Εστία-Εκτροφείο Τεράτων και Δαιμόνων, που απεργάζονται ενσυνείδητα τον Ολεθρο. Οι άνθρωποι είναι απλώς αναλώσιμα όντα στον βωμό των σκοπιμοτήτων... Και η συγγραφική δόξα-καταξίωση, στη συγκεκριμένη περίπτωση, φωτεινή επιγραφή-συνέντευξη στα κανιβαλικά ΜΜΕ, εισιτήριο για το Χόλιγουντ. Στο βάθος, πίσω από τα ραγισμένα τζάμια απλώνεται το αμείλικτο «Σεληνιακό τοπίο» που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος. Ως κάτοικός του και ο Μπρετ Ιστον Ελις το καταγράφει, το απομυθοποιεί, το αποκαλύπτει. Τέλος οι ψευδαισθήσεις, δηλώνει πικρά. Κι αυτός είναι ένας Λόγος έξοχα σπουδαίος. Είναι ηρωικός.
ΜΑΚΗΣ ΠΑΝΩΡΙΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 26/09/2008
Πέμπτη 21 Οκτωβρίου 2010
ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ - ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Εκδόσεις: ΛΙΒΑΝΗΣ Α.Α., Χρονολογία Εκδοσης: 2010, Σελίδες: 525
Περιγραφή:
Το ανά χείρας βιβλίο, με τις πολλές του παραπομπές και το αποδεικτικό του υλικό, επικεντρώνεται εξ ολοκλήρου στα προβλήματα που βιώνει σήμερα η χώρα μας - προβλήματα οικονομικά, διπλωματικά αλλά και ηθικά, τα οποία είναι σαφώς πιο αλληλένδετα από ό,τι πολλοί θεωρούν. Η επικέντρωση αυτή σχετίζεται με το γεγονός ότι συμμερίζομαι απολύτως την ανησυχία, την αγωνία, τη σύγχυση και την οργή που αισθάνονται σήμερα οι συμπατριώτες μου για τους κατά καιρούς κυβερνώντες. Η καλύτερη βοήθεια που μπορώ να προσφέρω είναι η πολύπλευρη ανάλυση της όλης κατάστασης, ιδίως στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, περιλαμβανομένης και της εξέτασης ορισμένων ζητημάτων που τα ΜΜΕ για δικούς τους, άγνωστους (ή ύποπτους), λόγους επιλέγουν να αποσιωπούν ή να παρουσιάζουν με τελείως επιπόλαιο ή και εφησυχαστικό τρόπο. Σ' αυτά περιλαμβάνω θέματα σχετιζόμενα με την οργάνωση του υπουργείου Εξωτερικών, τη μυστικότητα με την οποία χειρίζεται τα κονδύλιά του, ως και τις δυσεξήγητες σπατάλες στις διάφορες ΜΚΟ.
Ελπίζω ειλικρινά ότι οι απόψεις μου εφ' όλων αυτών των θεμάτων θα αποδειχθούν ενδιαφέρουσες για τους αναγνώστες, επειδή, μεταξύ άλλων, δεν πηγάζουν από έναν μικροπολιτικό τρόπο σκέψης ούτε βασίζονται σε πελατειακές σχέσεις, αλλά ούτε, επίσης, υποστηρίζουν τα οποιαδήποτε κεκτημένα συμφέροντα - παράγοντες που όλοι συνυπάρχουν με τον πολιτικό κόσμο που πεθαίνει και που έχει ζημιώσει τη χώρα μας σε μεγάλο βαθμό.
Για μια νέα εξωτερική πολιτική, Απόσπασμα από την προδημοσίευση του Β. Μαρκεζίνη στο Άρδην
Δημοσιεύουμε ένα εκτενές απόσπασμα από το νέο σημαντικό βιβλίο του Βασίλειου Μαρκεζίνη, Μια νέα εξωτερική πολιτική για την Ελλάδα (Στα πλαίσια της βαθμιαίας ανεξαρτητοποίησης της Ευρώπης από τις ΗΠΑ), που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Λιβάνη και θα παρουσιαστεί από τον ίδιο τον συγγραφέα στις 19 Οκτωβρίου στην Αθήνα. Ευχαριστούμε τον Βασίλειο Μαρκεζίνη που μας τίμησε με την πρώτη προδημοσίευση του βιβλίου του, τον Γιώργο Ευαγγελόπουλο που μας πληροφόρησε για την έκδοση του βιβλίου, τον εκδότη Ηλία Λιβάνη για την έγκρισή του να γίνει αυτή η προδημοσίευση.
Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε ένα απόσπασμα από το τρίτο μέρος του βιβλίου, «Το μέλλον της Ελλάδας» και πιο συγκεκριμένα, τρία υποκεφάλαια που αφορούν τις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία.
Τρίτο Μέρος:
Το μέλλον της Ελλάδας
Η αναγκαιότητα ενσωμάτωσης των σύγχρονων αλλαγών σε μια σχεδιασμένη εξωτερική πολιτική
Ήταν οι Οθωμανοί ανεκτικά και ανοικτόμυαλα αφεντικά;
Σε ό,τι αφορά τη θέση μας απέναντι στην Τουρκία, θα πρέπει να εξετάσουμε ένα ακόμη, ευρύτερο ζήτημα, το οποίο έθεσαν πρόσφατα με επιδεξιότητα οι γείτονές μας αλλά, εμείς, εξ όσων γνωρίζω, ουδέποτε θελήσαμε να το σχολιάσουμε1. Και αναφέρομαι στο –κατά τη γνώμη μου, παραπειστικά υπεραπλουστευμένο– επιχείρημά τους ότι η οθωμανική κυριαρχία επέτρεψε, και μάλιστα ενθάρρυνε, τόσο την εθνοτική και θρησκευτική ποικιλότητα όσο και την ειρηνική συνύπαρξη, κατά έναν τρόπο που «ένωσε», όπως ποτέ άλλοτε στο παρελθόν (ή και στο μέλλον), τους ετερόκλητους πληθυσμούς των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής (και όχι μόνο)2. Το επιχείρημα αυτό μοιάζει πρωτίστως να απευθύνεται στο ευρύ κοινό, ως αποδεικτικό ενός πεφωτισμένου παρελθόντος, αλλά και πιθανών μελλοντικών ωφελειών προς την Ευρώπη από περιοχές (όπως τα Βαλκάνια) όπου οι διχασμοί έχουν αποτελέσει ενδημικά φαινόμενα.
Το επιχείρημα αυτό συνδέεται με ένα περίπλοκο θέμα, το οποίο μπορεί να εξεταστεί μόνο μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της αργόσυρτης πορείας της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα.
Η δυσκολία αυτή σχετίζεται κατ’ αρχάς με την αμοιβαία επιρροή που είχαν «εξωτερικοί» και «εσωτερικοί» παράγοντες στην εξελικτική πορεία της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα. Οφείλουμε να κατανοήσουμε πλήρως αυτόν τον συσχετισμό προτού μπορέσουμε να αποτιμήσουμε τον ισχυρισμό της Τουρκίας, στο πλαίσιο της σημερινής «λογομαχίας», ότι οι Οθωμανοί προπάτορές της ασκούσαν πολιτική εθνοτικής και θρησκευτικής ανεκτικότητας, και ότι το γεγονός αυτό την καθιστά ικανή να επαναλάβει αυτή την πολιτική – και μάλιστα, σήμερα, σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Για να καταλάβουμε τα βασικά στοιχεία της τουρκικής εκσυγχρονιστικής διαδικασίας οφείλουμε ευθύς εξαρχής να τονίσουμε ότι ο προσανατολισμός της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα συνδεόταν στενά με την κίνηση του εκδυτικισμού που άρχισε να εκδηλώνεται από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα. Η κίνηση αυτή ενισχύθηκε σημαντικά όχι μόνο χάρη στις αυξημένες τουρκικές επαφές με την Ευρώπη, αλλά και επειδή, αφ’ ενός, έγινε αντιληπτή ως μέσο περιορισμού των πρώτων σοβαρών συμπτωμάτων παρακμής που προέκυψαν έπειτα από κάποιες δυσμενείς διεθνείς συνθήκες (οι οποίες τερμάτισαν ανεπιτυχείς πολέμους) και, αφ’ ετέρου, επειδή ήταν αναγκαίο να αναχαιτιστεί η εντεινόμενη «φεουδοποίηση» εντός της αυτοκρατορίας που αφαιρούσε από την κεντρική κυβέρνηση τις παραδοσιακές εξουσίες της.
Οι ιδέες αυτές περιέχονται στις νομοθετικές αποφάσεις που ακολούθησαν το Τανζιμάτ Φερμάν1 της 3ης Νοεμβρίου 1839 του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ (Abdόlmecid) και συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου του Τανζιμάτ (ή των «μεταρρυθμίσεων»), η οποία έλαβε τέλος με την αναστολή του Συντάγματος του 1876 από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β το ίδιο έτος.
Το στοιχείο που καθιστά σημαντικές αυτές τις μεταρρυθμίσεις, αλλά και κατάλληλες να χρησιμοποιηθούν σήμερα για προπαγανδιστικούς λόγους, είναι η ενίοτε αξιοπρόσεκτη νεωτερικότητά τους. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν άκρως ενδιαφέροντα παραδείγματα (συνήθως ανεπιτυχούς) χρήσης του εφαρμοσμένου συγκριτικού δικαίου. Διότι, από τη σκοπιά των ειδικών του συγκριτικού δικαίου, και όχι των πολιτικών επιστημόνων, αυτά τα νομικά «δάνεια» αποδεικνύουν απλώς ότι η νομική μίμηση που δεν λαμβάνει δεόντως υπόψη τους εγχώριους παράγοντες συνήθως δεν καταφέρνει να ριζώσει. Στο παρόν πλαίσιο, ωστόσο, ακόμη πιο αξιοσημείωτα είναι κάποια άλλα στοιχεία, τα οποία σχετίζονται με τα εσωτερικά χαρακτηριστικά αυτών των μεταρρυθμίσεων και φανερώνουν, παράλληλα, τον έμμεσο αντίκτυπό τους στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας.
Έτσι, πρέπει αρχικώς να επισημάνουμε ότι η ώθηση προς τη μεταρρύθμιση και την αναδιοργάνωση απέρρεε, σε όλες τις περιπτώσεις, από την επιθυμία να διατηρηθεί η στρατιωτική και πολιτική ισχύς της χώρας και όχι να εδραιωθεί το κράτος δικαίου προς όφελος μιας εμπορικής ή πνευματικής μεσαίας τάξης.
Κατά δεύτερο λόγο, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι όλα αυτά:
(1) διενεργήθηκαν από την κορυφή προς τα κάτω (δεν αναπτύχθηκαν, δηλαδή, κατά τρόπον οργανικό, από κάτω προς τα πάνω, όπως έγινε στην Ευρώπη, υπό την πίεση της αυξανόμενης δύναμης των μεσαίων τάξεων), (2) οδήγησαν συχνά σε απροσδόκητα αποτελέσματα, και (3) κατά μίαν έννοια, που είναι και η σημαντικότερη, συνδέονταν με τα συμφέροντα των κοινωνικών ελίτ – και ειδικότερα των ελίτ που είχαν τον έλεγχο του στρατού, της διανόησης, της θρησκείας, του δικαίου ή της ξένης διπλωματίας.
Έτσι, οι προαναφερθείσες καινοτομίες του προέδρου Οζάλ στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διακρίνονται, όπως προανέφερα, από την επιπρόσθετη πρωτοτυπία ότι επιτεύχθηκαν παρά τις αντίθετες επιθυμίες των κυβερνητικών ελίτ, η αντίσταση των οποίων γίνεται ακόμη και σήμερα αισθητή, εάν δούμε από ιστορική σκοπιά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κ. Ερντογάν.
Ένα παράδειγμα για το σημείο (β), ανωτέρω, προσφέρει η κατάληξη της αξιέπαινης προσπάθειας που έγινε μέσα από το φιρμάνι του 1839 να επιβληθεί ισότητα ενώπιον του νόμου για όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας, καταργώντας τα ξεχωριστά προνόμια που τους αναγνώριζε το σύστημα των «μιλλιέτ», το οποίο διαχώριζε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας επί τη βάσει των θρησκευτικών πεποιθήσεών τους (χωρίς όμως και να τους αναγνωρίζει ως διαφορετικά έθνη) και τους εκχωρούσε, αναλόγως, δικαιώματα και προνόμια. Η δημιουργία μιας νέας, συνολικής κατηγορίας «οθωμανικής ιθαγένειας», συνοδευόμενης από τα βασικά χαρακτηριστικά της φιλελεύθερης δημοκρατίας, και δη την ισότητα, προοριζόταν να αντικαταστήσει τις διακρίσεις που γίνονταν λόγω εθνικότητας ή θρησκείας.
Αφήνοντας κατά μέρος τα θεωρητικά προτερήματα (και τα προβλήματα) αυτής της μεταρρύθμισης, είναι γεγονός ότι, σε πρακτικό επίπεδο, η συγκεκριμένη ιδέα προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια στους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να απεμπολήσουν τη θρησκευτική και εθνική τους ταυτότητα, προκειμένου να αποκτήσουν τα πλήρη προνόμια της κοινής ιθαγένειας. Γι’ αυτό, απ’ αρχής μέχρι τέλους, ο 19ος αιώνας παρέμεινε ένας αιώνας αποσχιστικών κινημάτων, από την Αίγυπτο έως τον Λίβανο και την Τυνησία (στα νότια και στα ανατολικά), τη Σερβία, την Ελλάδα, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Βουλγαρία (στα βορειοδυτικά) – κινημάτων που, όλα ανεξαιρέτως, αν και με διαφορετικούς τρόπους, εξέφρασαν την άποψη ότι οι προσπάθειες του κέντρου να δημιουργήσει ένα μοντέλο ειρηνικής εσωτερικής συνύπαρξης εθνοτήτων ήταν απολύτως ατελέσφορες.
Ωστόσο, η ιδέα του «εξοθωμανισμού» όλων των κατοίκων επανεμφανίστηκε υπό διάφορα «προσχήματα» κατά την κεμαλική και την ψυχροπολεμική περίοδο, στρεφόμενη εναντίον των συμφερόντων των θρησκευτικών ομάδων, όπως, σημειωτέον, συνέβη και πρόσφατα εναντίον των Κούρδων.
Παρότι, τα τελευταία χρόνια, η προσέγγιση αυτή έχει αναμφίβολα εγκαταλειφθεί, η μοναδική ικανότητα της Τουρκίας να λειτουργεί ως μαγνήτης που θα μπορούσε να ενώσει ξανά τα διάφορα μέρη της παλιάς αυτοκρατορίας (αν και με τη μορφή των εθνών-κρατών) εκδηλώνεται εκ νέου, με περισσή ιδιοφυΐα, από κάποιους Τούρκους διανοουμένους, οι οποίοι και την προβάλλουν σε κάθε ευκαιρία. Επιπλέον, αυτή η ιδέα προωθήθηκε επιδέξια μέσα από την επιλεκτική χρήση του ιστορικού παρελθόντος, προκειμένου να παρουσιαστεί το θεωρητικό ιδεώδες της εθνικής αρμονίας ως κάτι που είχε όντως επιτευχθεί στην πράξη. Συγχρόνως, τονίζεται ακόμη περισσότερο η σύνδεση με την Ευρώπη μέσω της προβολής κάποιων κοινών βασικών ιδεών, η οποία ωθεί σε δεύτερο πλάνο τη βαναυσότητα της στρατιωτικής κατοχής των Βαλκανίων.
Η επιδέξια άσκηση προπαγάνδας με στόχο να γίνει η χώρα ακόμη πιο αποδεκτή στην Ευρώπη εμπλουτίζεται από τη σύγχρονη (αλλά και πρόσφατη) αποκήρυξη του φανατικού αντιαραβισμού του Κεμάλ Ατατούρκ. Έτσι, η νεο-οθωμανική φιλοσοφία των τελευταίων δεκαπέντε-είκοσι χρόνων έχει προετοιμάσει το έδαφος ώστε η Τουρκία να επεκτείνει την επιρροή της τόσο προς δυσμάς όσο και προς ανατολάς.
Αυτή η άκρως συμπυκνωμένη περιγραφή της τουρκικής πορείας προς τη νεωτερικότητα και του τρόπου που η Τουρκία την έχει εκμεταλλευθεί στο πλαίσιο της εξωτερικής προπαγάνδας της δείχνει ότι η τουρκική πολιτική, όπως καθετί ευφυές και αξιόλογο στη ζωή, αξίζει κάτι περισσότερο από απλό θαυμασμό.
Αξίζει, λοιπόν, να συγκεντρώσει την προσοχή των ειδικών και των διαμορφωτών της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής εάν –ένα μεγάλο εάν, επί του παρόντος– αισθανθούν ποτέ την ανάγκη να βάλουν τέλος στην υποτακτική νοοτροπία που χαρακτηρίζει τον σημερινό τρόπο σκέψης για την εξωτερική πολιτική μας και το μέλλον που αυτή διαμορφώνει για τη χώρα. Θεωρώ, λοιπόν, ότι το υλικό που παρουσιάστηκε στις προηγούμενες παραγράφους οδηγεί σε τουλάχιστον τρεις διαφορετικές, πλην όμως αλληλένδετες, αφορμές στοχασμού.
Κατά πρώτο λόγο, η πορεία της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα και τη θρησκευτική ανεκτικότητα δεν έχει ακολουθήσει το ομαλό και ευθύγραμμο μονοπάτι που θέλουν να παρουσιάζουν ορισμένα βιβλία ιστορίας.
Κατά δεύτερο λόγο, τα αναμφιβόλως φιλελεύθερα χαρακτηριστικά και η ελκυστικότητα των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων του 19ου αιώνα δεν μας παρουσιάζονται όπως ακριβώς λειτουργούσαν στην πράξη. Οι περί του αντιθέτου δηλώσεις ορισμένων Τούρκων αξιωματούχων (και της κουστωδίας των ιστορικών που τους επικουρούν) πρέπει να εξακριβωθούν έως και την παραμικρή τους λεπτομέρεια, προτού εξεταστούν σοβαρά και, ακολούθως, απαντηθούν.
Τρίτον η ελικοειδής «εξελικτική πορεία» της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα και το φιλελευθερισμό βρισκόταν ανέκαθεν υπό τον έλεγχο των ελίτ της χώρας. Αν και η σύνθεση αυτών των ελίτ μπορεί ενίοτε να παρουσίαζε διάφορες κοινωνιολογικές παραλλαγές, ο στόχος τους ήταν πάντοτε ένας και μοναδικός: η επαναφορά της δύναμης και της δόξας του παρελθόντος.
Τέλος, η ανεκτικότητα προς το χριστιανισμό περιορίστηκε κυρίως προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν επεκτάθηκε (παρά μόνο σπασμωδικά) προς άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, αλλά και προς τη δική μας γεννήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος από την επιθυμία να αποφύγει τη στροφή των Ορθοδόξων χριστιανών προς την Καθολική Εκκλησία της Αναγέννησης και την τάση της να πολεμά τον Οθωμανισμό.
Το επιχείρημα αυτό συνδέεται με ένα περίπλοκο θέμα, το οποίο μπορεί να εξεταστεί μόνο μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της αργόσυρτης πορείας της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα.
Η δυσκολία αυτή σχετίζεται κατ’ αρχάς με την αμοιβαία επιρροή που είχαν «εξωτερικοί» και «εσωτερικοί» παράγοντες στην εξελικτική πορεία της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα. Οφείλουμε να κατανοήσουμε πλήρως αυτόν τον συσχετισμό προτού μπορέσουμε να αποτιμήσουμε τον ισχυρισμό της Τουρκίας, στο πλαίσιο της σημερινής «λογομαχίας», ότι οι Οθωμανοί προπάτορές της ασκούσαν πολιτική εθνοτικής και θρησκευτικής ανεκτικότητας, και ότι το γεγονός αυτό την καθιστά ικανή να επαναλάβει αυτή την πολιτική – και μάλιστα, σήμερα, σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Για να καταλάβουμε τα βασικά στοιχεία της τουρκικής εκσυγχρονιστικής διαδικασίας οφείλουμε ευθύς εξαρχής να τονίσουμε ότι ο προσανατολισμός της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα συνδεόταν στενά με την κίνηση του εκδυτικισμού που άρχισε να εκδηλώνεται από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα. Η κίνηση αυτή ενισχύθηκε σημαντικά όχι μόνο χάρη στις αυξημένες τουρκικές επαφές με την Ευρώπη, αλλά και επειδή, αφ’ ενός, έγινε αντιληπτή ως μέσο περιορισμού των πρώτων σοβαρών συμπτωμάτων παρακμής που προέκυψαν έπειτα από κάποιες δυσμενείς διεθνείς συνθήκες (οι οποίες τερμάτισαν ανεπιτυχείς πολέμους) και, αφ’ ετέρου, επειδή ήταν αναγκαίο να αναχαιτιστεί η εντεινόμενη «φεουδοποίηση» εντός της αυτοκρατορίας που αφαιρούσε από την κεντρική κυβέρνηση τις παραδοσιακές εξουσίες της.
Οι ιδέες αυτές περιέχονται στις νομοθετικές αποφάσεις που ακολούθησαν το Τανζιμάτ Φερμάν1 της 3ης Νοεμβρίου 1839 του σουλτάνου Αμπντούλ Μετζίτ (Abdόlmecid) και συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της περιόδου του Τανζιμάτ (ή των «μεταρρυθμίσεων»), η οποία έλαβε τέλος με την αναστολή του Συντάγματος του 1876 από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β το ίδιο έτος.
Το στοιχείο που καθιστά σημαντικές αυτές τις μεταρρυθμίσεις, αλλά και κατάλληλες να χρησιμοποιηθούν σήμερα για προπαγανδιστικούς λόγους, είναι η ενίοτε αξιοπρόσεκτη νεωτερικότητά τους. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι αντιπροσωπεύουν άκρως ενδιαφέροντα παραδείγματα (συνήθως ανεπιτυχούς) χρήσης του εφαρμοσμένου συγκριτικού δικαίου. Διότι, από τη σκοπιά των ειδικών του συγκριτικού δικαίου, και όχι των πολιτικών επιστημόνων, αυτά τα νομικά «δάνεια» αποδεικνύουν απλώς ότι η νομική μίμηση που δεν λαμβάνει δεόντως υπόψη τους εγχώριους παράγοντες συνήθως δεν καταφέρνει να ριζώσει. Στο παρόν πλαίσιο, ωστόσο, ακόμη πιο αξιοσημείωτα είναι κάποια άλλα στοιχεία, τα οποία σχετίζονται με τα εσωτερικά χαρακτηριστικά αυτών των μεταρρυθμίσεων και φανερώνουν, παράλληλα, τον έμμεσο αντίκτυπό τους στις εξωτερικές σχέσεις της χώρας.
Έτσι, πρέπει αρχικώς να επισημάνουμε ότι η ώθηση προς τη μεταρρύθμιση και την αναδιοργάνωση απέρρεε, σε όλες τις περιπτώσεις, από την επιθυμία να διατηρηθεί η στρατιωτική και πολιτική ισχύς της χώρας και όχι να εδραιωθεί το κράτος δικαίου προς όφελος μιας εμπορικής ή πνευματικής μεσαίας τάξης.
Κατά δεύτερο λόγο, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι όλα αυτά:
(1) διενεργήθηκαν από την κορυφή προς τα κάτω (δεν αναπτύχθηκαν, δηλαδή, κατά τρόπον οργανικό, από κάτω προς τα πάνω, όπως έγινε στην Ευρώπη, υπό την πίεση της αυξανόμενης δύναμης των μεσαίων τάξεων), (2) οδήγησαν συχνά σε απροσδόκητα αποτελέσματα, και (3) κατά μίαν έννοια, που είναι και η σημαντικότερη, συνδέονταν με τα συμφέροντα των κοινωνικών ελίτ – και ειδικότερα των ελίτ που είχαν τον έλεγχο του στρατού, της διανόησης, της θρησκείας, του δικαίου ή της ξένης διπλωματίας.
Έτσι, οι προαναφερθείσες καινοτομίες του προέδρου Οζάλ στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διακρίνονται, όπως προανέφερα, από την επιπρόσθετη πρωτοτυπία ότι επιτεύχθηκαν παρά τις αντίθετες επιθυμίες των κυβερνητικών ελίτ, η αντίσταση των οποίων γίνεται ακόμη και σήμερα αισθητή, εάν δούμε από ιστορική σκοπιά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κ. Ερντογάν.
Ένα παράδειγμα για το σημείο (β), ανωτέρω, προσφέρει η κατάληξη της αξιέπαινης προσπάθειας που έγινε μέσα από το φιρμάνι του 1839 να επιβληθεί ισότητα ενώπιον του νόμου για όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας, καταργώντας τα ξεχωριστά προνόμια που τους αναγνώριζε το σύστημα των «μιλλιέτ», το οποίο διαχώριζε τους κατοίκους της αυτοκρατορίας επί τη βάσει των θρησκευτικών πεποιθήσεών τους (χωρίς όμως και να τους αναγνωρίζει ως διαφορετικά έθνη) και τους εκχωρούσε, αναλόγως, δικαιώματα και προνόμια. Η δημιουργία μιας νέας, συνολικής κατηγορίας «οθωμανικής ιθαγένειας», συνοδευόμενης από τα βασικά χαρακτηριστικά της φιλελεύθερης δημοκρατίας, και δη την ισότητα, προοριζόταν να αντικαταστήσει τις διακρίσεις που γίνονταν λόγω εθνικότητας ή θρησκείας.
Αφήνοντας κατά μέρος τα θεωρητικά προτερήματα (και τα προβλήματα) αυτής της μεταρρύθμισης, είναι γεγονός ότι, σε πρακτικό επίπεδο, η συγκεκριμένη ιδέα προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια στους ανθρώπους που αναγκάστηκαν να απεμπολήσουν τη θρησκευτική και εθνική τους ταυτότητα, προκειμένου να αποκτήσουν τα πλήρη προνόμια της κοινής ιθαγένειας. Γι’ αυτό, απ’ αρχής μέχρι τέλους, ο 19ος αιώνας παρέμεινε ένας αιώνας αποσχιστικών κινημάτων, από την Αίγυπτο έως τον Λίβανο και την Τυνησία (στα νότια και στα ανατολικά), τη Σερβία, την Ελλάδα, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Βουλγαρία (στα βορειοδυτικά) – κινημάτων που, όλα ανεξαιρέτως, αν και με διαφορετικούς τρόπους, εξέφρασαν την άποψη ότι οι προσπάθειες του κέντρου να δημιουργήσει ένα μοντέλο ειρηνικής εσωτερικής συνύπαρξης εθνοτήτων ήταν απολύτως ατελέσφορες.
Ωστόσο, η ιδέα του «εξοθωμανισμού» όλων των κατοίκων επανεμφανίστηκε υπό διάφορα «προσχήματα» κατά την κεμαλική και την ψυχροπολεμική περίοδο, στρεφόμενη εναντίον των συμφερόντων των θρησκευτικών ομάδων, όπως, σημειωτέον, συνέβη και πρόσφατα εναντίον των Κούρδων.
Παρότι, τα τελευταία χρόνια, η προσέγγιση αυτή έχει αναμφίβολα εγκαταλειφθεί, η μοναδική ικανότητα της Τουρκίας να λειτουργεί ως μαγνήτης που θα μπορούσε να ενώσει ξανά τα διάφορα μέρη της παλιάς αυτοκρατορίας (αν και με τη μορφή των εθνών-κρατών) εκδηλώνεται εκ νέου, με περισσή ιδιοφυΐα, από κάποιους Τούρκους διανοουμένους, οι οποίοι και την προβάλλουν σε κάθε ευκαιρία. Επιπλέον, αυτή η ιδέα προωθήθηκε επιδέξια μέσα από την επιλεκτική χρήση του ιστορικού παρελθόντος, προκειμένου να παρουσιαστεί το θεωρητικό ιδεώδες της εθνικής αρμονίας ως κάτι που είχε όντως επιτευχθεί στην πράξη. Συγχρόνως, τονίζεται ακόμη περισσότερο η σύνδεση με την Ευρώπη μέσω της προβολής κάποιων κοινών βασικών ιδεών, η οποία ωθεί σε δεύτερο πλάνο τη βαναυσότητα της στρατιωτικής κατοχής των Βαλκανίων.
Η επιδέξια άσκηση προπαγάνδας με στόχο να γίνει η χώρα ακόμη πιο αποδεκτή στην Ευρώπη εμπλουτίζεται από τη σύγχρονη (αλλά και πρόσφατη) αποκήρυξη του φανατικού αντιαραβισμού του Κεμάλ Ατατούρκ. Έτσι, η νεο-οθωμανική φιλοσοφία των τελευταίων δεκαπέντε-είκοσι χρόνων έχει προετοιμάσει το έδαφος ώστε η Τουρκία να επεκτείνει την επιρροή της τόσο προς δυσμάς όσο και προς ανατολάς.
Αυτή η άκρως συμπυκνωμένη περιγραφή της τουρκικής πορείας προς τη νεωτερικότητα και του τρόπου που η Τουρκία την έχει εκμεταλλευθεί στο πλαίσιο της εξωτερικής προπαγάνδας της δείχνει ότι η τουρκική πολιτική, όπως καθετί ευφυές και αξιόλογο στη ζωή, αξίζει κάτι περισσότερο από απλό θαυμασμό.
Αξίζει, λοιπόν, να συγκεντρώσει την προσοχή των ειδικών και των διαμορφωτών της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής εάν –ένα μεγάλο εάν, επί του παρόντος– αισθανθούν ποτέ την ανάγκη να βάλουν τέλος στην υποτακτική νοοτροπία που χαρακτηρίζει τον σημερινό τρόπο σκέψης για την εξωτερική πολιτική μας και το μέλλον που αυτή διαμορφώνει για τη χώρα. Θεωρώ, λοιπόν, ότι το υλικό που παρουσιάστηκε στις προηγούμενες παραγράφους οδηγεί σε τουλάχιστον τρεις διαφορετικές, πλην όμως αλληλένδετες, αφορμές στοχασμού.
Κατά πρώτο λόγο, η πορεία της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα και τη θρησκευτική ανεκτικότητα δεν έχει ακολουθήσει το ομαλό και ευθύγραμμο μονοπάτι που θέλουν να παρουσιάζουν ορισμένα βιβλία ιστορίας.
Κατά δεύτερο λόγο, τα αναμφιβόλως φιλελεύθερα χαρακτηριστικά και η ελκυστικότητα των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων του 19ου αιώνα δεν μας παρουσιάζονται όπως ακριβώς λειτουργούσαν στην πράξη. Οι περί του αντιθέτου δηλώσεις ορισμένων Τούρκων αξιωματούχων (και της κουστωδίας των ιστορικών που τους επικουρούν) πρέπει να εξακριβωθούν έως και την παραμικρή τους λεπτομέρεια, προτού εξεταστούν σοβαρά και, ακολούθως, απαντηθούν.
Τρίτον η ελικοειδής «εξελικτική πορεία» της Τουρκίας προς τη νεωτερικότητα και το φιλελευθερισμό βρισκόταν ανέκαθεν υπό τον έλεγχο των ελίτ της χώρας. Αν και η σύνθεση αυτών των ελίτ μπορεί ενίοτε να παρουσίαζε διάφορες κοινωνιολογικές παραλλαγές, ο στόχος τους ήταν πάντοτε ένας και μοναδικός: η επαναφορά της δύναμης και της δόξας του παρελθόντος.
Τέλος, η ανεκτικότητα προς το χριστιανισμό περιορίστηκε κυρίως προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, δεν επεκτάθηκε (παρά μόνο σπασμωδικά) προς άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, αλλά και προς τη δική μας γεννήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος από την επιθυμία να αποφύγει τη στροφή των Ορθοδόξων χριστιανών προς την Καθολική Εκκλησία της Αναγέννησης και την τάση της να πολεμά τον Οθωμανισμό.
Σημειώσεις
1. Μόνο πρόσφατα, εξ όσων γνωρίζω, ο πρώην πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου, καθηγητής κ. Βασίλης Φίλιας, δημοσίευσε μια τεκμηριωμένη και αυστηρή κριτική των ιδεών του κ. Νταβούτογλου στο Παρόν της Κυριακής της 13ης Ιουνίου 2010.
2. Η θεωρία αναπτύχθηκε από τον ίδιο τον κ. Νταβούτογλου, σε ομιλία του στο Σαράγιεβο, την 23η Οκτωβρίου του 2009, τμήμα της οποίας δημοσιεύθηκε στο Βήμα της 27ης Οκτωβρίου 2009, υπό τον τίτλο «Χάρτα Νταβούτογλου για τα Βαλκάνια». Τη γνώμη αυτή (σχετικά πρόσφατα) φαίνεται ότι ασπάστηκε και ο Χρήστος Γιανναράς –«προβλέψεις σε μέλλον μετα-εθνικιστικό», 17 Ιουνίου 2007– με (καθυστερημένη) αυστηρότατη κριτική από την πειστική (αλλά σκληρή) πέννα του Γιώργου Καραμπελιά «Γιανναράς vs Κονδύλης», περιοδικό Άρδην, τεύχος 80, Ιούνιος 2010, σσ. 46-48. Οι λόγοι αυτής της μεταστροφής του Γιανναρά δεν είναι ακόμη ξεκάθαροι στο δικό μου το μυαλό, γι’ αυτό αντί ανενδοίαστης καταδίκης προτιμώ να εκφράσω απογοήτευση.
Η συνέχεια του κειμένου στο Άρδην που κυκλοφορεί
Τρίτη 19 Οκτωβρίου 2010
Μελετόπουλος, Μελέτης - Το ζήτημα του πατριωτισμού
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ-ΑΘΗΝΑ 2010, 227 σελίδες
Στο νέο του βιβλίο, ο Μελέτης Μελετόπουλος αποδομεί με επιστημονικά επιχειρήματα τον εθνομηδενισμό, τις θεωρίες της «εθνογένεσης» και την προσπάθεια διαστρέβλωσης της Ελληνικής ιστορίας, αποδεικνύοντας ότι πίσω τους κρύβονται οι ιδεοληψίες και τα στερεότυπα της λεγόμενης «προοδευτικής» διανόησης. Αναφέρει δε συγκεκριμένα παραδείγματα πανεπιστημιακών καθηγητών, δημοσιογράφων, κριτικών κλπ., στους οποίους απαντά με ισχυρή τεκμηρίωση, επιστημονική αυστηρότητα και παραπέμποντας διαρκώς στις πηγές και σε διεθνή βιβλιογραφία.
Στην συνέχεια αναλύει την προσπάθεια κατασκευής ανύπαρκτων μειονοτήτων, όπως και ανυπόστατου αντισημιτισμού στην ελληνική κοινωνία,και απομυθοποιεί το ιδεολόγημα της «πολυπολιτισμικότητας». Επίσης ασχολείται με την επιχείρηση ωραιοποίησης της Τουρκοκρατίας από ορισμένους πανεπιστημιακούς, η οποία καταλήγει αναπόφευκτα στην άμβλυνση των αμυντικών αντανακλαστικών έναντι του τουρκικού επεκτατισμού.
Σημαντικό μέρος της μελέτης καταλαμβάνει μία ολοκληρωμένη, βασισμένη σε διεθνή βιβλιογραφία κριτική του Σχεδίου Ανάν, καθώς και μία αναλυτική τεκμηριωμένη αναφορά στο πρόβλημα της ονομασίας των Σκοπίων.
Στο κεφάλαιο για την σκληρή πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, παρουσιάζεται η μακροϊστορική φύση της χιλιετούς ελληνοτουρκικής διαμάχης, καταρρίπτονται με επιχειρήματα οι ψευδαισθήσεις για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή ΄Ενωση και τις γεωπολιτικές και δημογραφικές της συνέπειες, ενώ παρουσιάζεται το χρονικό των παραβιάσεων της Συνθήκης της Λωζάννης από την υπογραφή της το 1923 μέχρι σήμερα. Επίσης παρουσιάζεται αναλυτικά η ιστορία των τουρκικών διεκδικήσεων και σχεδιασμών στην Δυτική Θράκη και η σχετική τουρκική προπαγάνδα στο διαδίκτυο, καθώς και το πρωτοφανές για ευρωπαϊκό κράτος μεσαιωνικό καθεστώς της μουφτείας. Τέλος, παρουσιάζεται η περίφημη θεωρία του Παναγιώτη Κονδύλη για το σενάριο ελληνοτουρκικής σύγκρουσης. Ο συγγραφέας, στο κεφάλαιο με τίτλο «Η σοφία της αδιαλλαξίας»,καταλήγει στο συμπέρασμα ότι μόνον η απόφαση για εθνική αντίσταση μέχρις εσχάτων μπορεί να αποτρέψει τυχοδιωκτικούς επεκτατισμούς εις βάρος μας και να εξασφαλίσει την εθνική μας ακεραιότητα και ασφάλεια.
Αλλά ο συγγραφέας δεν προσχωρεί στην λογική των λεγομένων «υπερπατριωτών», στους οποίους καταλογίζει επαρχιωτικό εθνικισμό, τριτοκοσμικές αντιλήψεις, φοβίες και ανασφάλειες, αθεράπευτες αντιφάσεις, άγνοια του διεθνούς περιβάλλοντος και τυχοδιωκτικές πρωτοβουλίες στα εθνικά θέματα.
Τελικώς, μεταξύ εθνομηδενισμών και εθνικιστών, εξαίρεται από τον συγγραφέα το υγιές πατριωτικό αίσθημα της σιωπηρής πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, όπως αυτό εξάγεται από έγκυρες δημοσκοπήσεις της κοινής γνώμης, οι οποίες αναλύονται στο βιβλίο.
Στο τελικό κεφάλαιο αναδεικνύεται η ακατάλυτη σχέση μεταξύ Πατριωτισμού και Δημοκρατίας, που ανάγεται στον όρκο των αρχαίων Αθηναίων εφήβων. Η μελέτη ολοκληρώνεται με μία ανάλυση της έννοιας της εθνικής συνείδησης.
Κυριακή 3 Οκτωβρίου 2010
CYPRUS: Bloody truth-Αιματηρή αλήθεια
ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΑΛΗΘΕΙΑ
BLOODY TRUTH
Κίνηση για
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Movement for
FREEDOM & JUSTICE IN CYPRUS
Όλες οι σελίδες του βιβλίου (Στην Ελληνική και Αγγλική) βρίσκονται ελεύθερες κάνοντας κλικ στη διεύθυνση:
http://cyprusactionnetwork.org/yahoo_site_admin/assets/docs/BLOODY_TRUTH__The_Book.266130049.pdf
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Movement for
FREEDOM & JUSTICE IN CYPRUS
Όλες οι σελίδες του βιβλίου (Στην Ελληνική και Αγγλική) βρίσκονται ελεύθερες κάνοντας κλικ στη διεύθυνση:
http://cyprusactionnetwork.org/yahoo_site_admin/assets/docs/BLOODY_TRUTH__The_Book.266130049.pdf
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ > http://www.blogger.com/home?pli=1
Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 2010
Evangeliou, Christos-THEMATA POLITICA:Hellenic and Euro-Atlantic
Prologue
Part One: Greece Cyprus Turkey
1. Hellenic Love of Liberty
2. Alexander’s Great Dream of Ecumenical Hellenism
3. The Strange Affair of a Country Called FYROM
4. Remembering Constantinople ’s Glory and Tragic End
5. Fall of Constantinople and the Rise of Renaissance
6. Greek Identity Crisis: Christian Orthodox and Hellenic
7. Hellenism and Christianity: “The Passion of the Greeks”
8. Glossa and Paideia: The Soul of Historical Hellenism
9. New Portrait of Odysseus: The Hellenic Cultural Hero
10. Central Place of Hellenism: Between East and West
11. The Role of Greece
12. Perfecting the Political Animal: A Hellenic Perspective
13. Two Versions of Platonism: Hellenic and Christian
14. Potential Threats to Freedom: Timely Political Thoughts
15. “Northern Cyprus :” A Potential Political Nightmare
16. Greece Turkey
17. Turkey
18. Greece Turkey
Part Two: Turkey Europe , and America
19. Europe and Turkey
20. Turkey Turkey
21. European Identity in Crisis Again
22. The Present Turkish Political Dilemma
23. Turkish Version of Militant Islam: More Menacing
24. Islamists vs. Kemalists: The Coming Storm in Turkey
25. America Turkey
26. Achievement of Bush: United Islamic Sects against the US
27. Resign: The Right Thing to Do for President Bush
28. Global Autocratic Hegemony: American Political Hubris
29. Another Iranian Surprise: From Khatami to Ahmedinejad
30. Third Wave of Militant Islam: Political Proposal for Peace
31. Battle
32. Pope’s Trip to Turkey
33. Global War on Terrorism and the Future of Europe
34. Christianity and Islam: Devious Faiths of Abraham
35. Epilogue: Hymn to Human Folly
Index
Prologue
This book is a collection of timely political articles and essays for the 21st century and the third millennium. They focus mainly on political themes relevant to Greek/Turkish relations and the Cyprus Turkey US
Shorter earlier versions of some of the articles and essays were published in Hellenic News of America and in National Herald, two newspapers of the Greek-American Community, or in the political journals Mediterranean Quarterly (no. 9 and no. 32) and Global Dialogue (no. 29). I would like to thank the editors of these journals for the permission to publish the reworked versions in this volume for the benefit of the Greek-American Community, the Hellenic Diaspora, and the general public, which may have an interest in these politically sensitive themes. Students of political philosophy, active politicians, and diplomats especially will find in these essays some useful insights.
With the exception of the last item of the collection which is in poetic verse, all the rest are written in lucid and accessible prose. To follow the train of the thoughts and discussions in them does not require a special training or background, other than the intelligence and education of an average person with an interest in the topics covered by the collected items. Nevertheless, the thinking in some of them is unconventional, original, and thought provoking.
Since the entire collection was written or reworked after the tragedy of 9/11/01 , a spirit of urgency and timeliness permeates it as a whole. Also, a disproportionate emphasis is placed on religion because it directly affects the politics of these countries. Historically, the conflict between messianic Christianity and militant Islam has shaped the political fates of Greece Turkey Middle East , and Europe . For good or ill, the United States of America
The collection is divided evenly into two parts. The first part comprises pieces whose main themes relate to Greece Cyprus Turkey Eastern Mediterranean Sea .
In the second part of the collection are placed essays and articles that deal with Turkey US
Written by a person of Hellenic ancestry, a trained philosopher, sensitive poet, and free spirit, the items of this collection are characterized by frank talk, freedom of thought, fresh ideas, and historical insights that penetrate the past sharply, as they try to discern the future of humanity. In some of the essays, the author’s love and praise for things Hellenic is apparently exaggerated. However, if anything in human history deserves excessive eulogy and praise, it should be, without doubt, the Hellenic spirit of passionate love of freedom and democracy. There is, inevitably, some overlapping of themes and repetition of thoughts in some of the most appealing essays.
As seen from the Hellenic perspective, human history is replete with the tragic and comic elements of life and, therefore, it is didactic indeed. We may as well learn to laugh at its many comedies, while trying our best to limit and lessen the impact of its unavoidable tragedies.
September 2007
Αποσπάσματα από το βιβλίο παρουσιάζονται εδώ στην Ιστοσελίδα ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ > http://www.blogger.com/home?pli=1
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)